Jadwiga Warnkówna urodziła się w 1851 roku w majątku Władysławowo, w powiecie Czarnków, w Poznańskiem. Była jedną z czterech córek małżonków Aleksandra Warnka i Teodozji z domu Szuman. Pierwsze ślady jej działalności oświatowej prowadzą do Poznania, gdzie na początku lat 70 XIX wieku zajmowała się nauczaniem ubogich dzieci. Uczyła języka polskiego, rachunków i historii Polski. Około 1880 roku założyła, wraz z siostrą Marią, pensję dla dziewcząt z zamożnych rodzin. Jedną z uczennic, która między innymi ukończyła tę pensję, była bardzo znana później aktorka Mieczysława Ćwiklińska, pierwsza żona Zygmunta Bartkiewicza. W roku 1883, za swą tajną działalność pedagogiczną, siostry Warnkówny zostały uznane przez władze pruskie persona non grata i dostały nakaz natychmiastowego opuszczenia Prus bez prawa powrotu.

Jesienią 1883 roku Jadwiga Warnkówna wraz z trzema siostrami osiadła w Warszawie.

Gorąca patriotka i niestrudzona działaczka społeczna od razu zaangażowała się w sprawy kształcenia młodzieży. Podjęła pracę w Warszawskim Towarzystwie Dobroczynności, którego, wraz siostrą Walerią, była członkiem stałym. Pracowała w Szwalni Nr 3 mieszczącej się przy ul. Chmielnej 59 w Warszawie. Uczono tu młode dziewczęta kroju i szycia. Pani Jadwiga oprócz swoich obowiązków, za wiedzą władz towarzystwa, potajemnie prowadziła zajęcia z języka polskiego i historii. Rok później założyła żeńską pensję, w której nauczała zakazanych przez władze carskie przedmiotów. Placówkę tę prowadziła do czasu objęcia kierowniczego stanowiska w Stowarzyszeniu Ziemianek.

W roku 1885 Warnkówna rozpoczęła pracę w Kole Oświaty Ludowej, następnie w Kole Kobiet Polskich - pierwszej organizacji feministycznej w zaborze rosyjskim.

Patriotyczna postawa i wielkie zaangażowanie, docenione w środowisku, sprawiły, że została wybrana na wiceprzewodniczącą koła. W roku 1905 pani Jadwiga wstąpiła do Zjednoczonego Stowarzyszenia Ziemianek. Pracowała w nim jako kierowniczka wydziału pedagogicznego, reprezentując najbardziej postępowe idee oświaty polskiej. Jednocześnie nauczała w prywatnym gimnazjum w Grudowie. Po ogłoszeniu w1907 roku carskiego dekretu o delegalizacji Macierzy Szkolnej, pani Jadwiga zorganizowała tajne komplety w Kazimierówce (obecnie gmina Milanówek) i w Żbikowie koło Pruszkowa. Cel, jaki jej przyświecał, był zawsze ten sam: kształcenie i wychowywanie dzieci w duchu polskości, patriotyzmu i miłości do ojczyzny. Uciążliwe dojazdy z Warszawy na prowincję sprawiły, że pani Jadwiga Warnkówna wraz siostrami pod koniec 1911 roku kupiła dom w Brwinowie. Okazały budynek, w którym zamieszkały, stoi do dziś przy ulicy Świerkowej 7.

W latach 1912/14 pani Jadwiga Warnka prowadziła w Brwinowie tajne komplety.

W realizacji szerokiego programu zajęć korzystała z pomocy z dwóch nauczycielek - Janiny Mierzanowskiej i Laury Disiere. Lekcje odbywały się w willi "Janina", obecnie Leśna 14, należącej do S. Kowalewskiego. W tym okresie na zajęcia uczęszczało sześcioro dzieci.

W roku 1913 przebywała we Włoszech, gdzie w trakcie wypoczynku interesowała się stanem oświaty włoskiej prowincji.

Zdobyte doświadczenia, a jednocześnie doskonałe własne warunki lokalowe, (zakupiony nowy dom - przyp. autor), otworzyły przed niepokorną i niestrudzoną działaczką nowe możliwości. Wychodząc naprzeciw potrzebom brwinowskiej społeczności, wspierana przez siostry, otworzyła w roku szkolnym 1919/20 czterooddziałową szkołę, znaną jako „Pensja Warnkówek”, dla dzieci z rodzin niezamożnych. Placówkę tę ulokowały siostry w swoim domu przy ulicy Świerkowej.

Jadwiga Warnkówna była również cenioną autorką i współautorką podręczników szkolnych, wierszy (choćby bardzo znane „Jagódki”), ponadto powiastek i powieści dla dzieci i młodzieży. Skomponowała też kilka pieśni i wiele piosenek, między innymi bardzo popularną przed wojną piosenkę dziecięcą „W małym ogródeczku”.

Do najbardziej znanych książek należą: „Powiastki cioci”, „Marysieńka” znana też jako „Dwa miesiące na Rugii”. Jednak najbardziej znanymi stały się utwory napisane razem z Jadwigą Chrząszczewską:„Z biegiem Wisły”, wierszyki i piosenki „W ogródku dziecięcym”, „Sieja w jeziorze Wigry” oraz „Podanie o Wiśle”. Ta ostatnia opowieść została umieszczona w wybranym i zredagowanym przez Hannę Kostyrko zbiorze baśni ludowych zatytułowanym „Klechdy domowe”, opublikowanym w 1970 roku przez Naszą Księgarnię, z drzeworytami Zbigniewa Rychlickiego. Kanwą kompozycji literackich i muzycznych zawsze były dla pani Jadwigi polska literatura romantyczna i rodzimy folklor.

W roku 1926 pani Jadwiga Warnkówna została przewodniczącą brwinowskiego oddziału Koła Polek i funkcję tę piastowała do końca życia.

Zmarła w Brwinowie w dniu 1 listopada 1934 roku w wieku 83 lat.

Pochowana jest, wraz z siostrami, na naszym cmentarzu w Brwinowie. Na ich grobowcu widnieje napis: „Życie ich było długie. Żyły prawdą, pracą i poświęceniem”.

Po śmierci pani Jadwigi Jarosław Iwaszkiewicz napisał:” Język polski, historię, geografię przechodziłem z moją siostrą Anną. Z nią czytałem głośno także bardzo wiele rozmaitych rzeczy krajoznawczych, czy historycznych. Pamiętam „Z biegiem Wisły” Chrząszczewskiej i Warnkówny, „Od Warszawy do Ojcowa” W. Umińskiego i ukochaną „Bitwę pod Raszynem”, do której wielokrotnie wracałem. Takich przeżyć literackich, jak lektura podobnych książek, nie miałem potem nigdy w życiu”.

Dziś książek Jadwigi Warnkówny próżno szukać na półkach bibliotek czy księgarni. Niewiele jest też dostępnych pozycji w formie elektronicznej w bibliotekach cyfrowych.

​

Twórczość Jadwigi Warnkówny

1894 – Gwiazdka dla małych przyjaciół

1895 – Powiastki cioci

1895 – Pozdrowienia z pól i lasów

1895 – Marysieńka (albo Dwa miesiące na Rugii)

1896 – Przy domowem ognisku

1896 – Kwiecie Paproci (zbiór bajek dla dzieci)

1896 – Mały grajek

1896 – Czarowany światek

1896 – Magnes

1901 – Władzio nad morzem

1903 – Jasiek Pliszka

1903 – Pieśń poranna

1905 – Na skrzydłach fantazji

1908 – Wędrówka kwiatów

1908 – Na łące

1908 – Amator jajecznicy

1909 – Wśród skogów Szwecyi i fiordów Norwegii

1912 – Śpiąca Królewna

1894 – W ogródku dziecięcym (wierszyki i piosenki ) – L. Jahołkowska, Jadwiga Warnka

1899 – Proza i poezya - Maria Dynowska, Władysława Weychert-Szymanowska, Jadwiga Warnkówna

1901 – Zbiegiem Wisły. Obrazki o kraju - Jadwiga Chrząszczewska, Jadwiga Warnka,

1901 – Ze swojej gleby”; I Wybór poezji dla dzieci - J. Chrząszczewska, J Wrankówna T.

1903 – Moja pierwsza książeczka - Jadwiga Chrząszczewska, Jadwiga Warnkówna

1903 – Moja druga książeczka - Jadwiga Chrząszczewska, Jadwiga Warnkówna

1914 – Ćwiczenia do wykładu gramatyki i nauki języka polskiego – C. Niewiadomska,

M. Dzierżanowska i Jadwiga Warnkówna

- Podanie o Skarbniku – Jadwiga Chrząszczewska, Jadwiga Warnkówna

- Sieja w jeziorze Wigry - Jadwiga Chrząszczewska, Jadwiga Warnkówna

- Podanie o Wiśle - Jadwiga Chrząszczewska, Jadwiga Warnkówna

- Plac Trzech Krzyży w Warszawie - Jadwiga Chrząszczewska, Jadwiga Warnkówna

- U źródeł Wisły - Jadwiga Chrząszczewska, Jadwiga Warnkówna

Pozycje z twórczości Jadwigi Warnkówny dostępne w zasobach bibliotek cyfrowych