


Profesor Wacław Henryk Bonawentura Werner
Nauka, pomoc, pamięć – Prof. Wacław Werner z Brwinowa

Wacław Henryk Bonawentura Werner (ur. 14 lipca 1879 w Warszawie, zm. 29 marca 1948 w Brwinowie) – polski fizyk, nauczyciel, wykładowca Politechniki Warszawskiej, autor podręczników i opracowań dydaktycznych.
Pochodził ze spolonizowanej rodziny niemieckich przemysłowców; był synem Teodora Wernera, założyciela Towarzystwa Akcyjnego Fabryk Metalowych „Norblin, Bracia Buch i T. Werner” w Warszawie, oraz Albertyny Wilhelminy z Norblinów. Wacław był najmłodszym z pięciorga dzieci. Jego starsi bracia to m.in. Teodor Sylwester, przemysłowiec, oraz Jan Stanisław, inżynier.
Ukończył w 1896 szkołę realną w Warszawie. Studiował elektrotechnikę na Politechnice w Darmstadt, gdzie w 1902 zdał egzamin półdyplomowy. Następnie studiował fizykę i matematykę na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na uniwersytetach w Getyndze i Fryburgu Szwajcarskim. W 1909 uzyskał doktorat na Uniwersytecie we Fryburgu na podstawie rozprawy dotyczącej wpływu ciągłych odkształceń na przewodnictwo cieplne i elektryczne metali.
W latach 1909–1939 uczył fizyki w Gimnazjum Janiny Tymińskiej w Warszawie. Był zwolennikiem prowadzenia doświadczeń i eksperymentów w nauczaniu fizyki. W latach 20. XX wieku zorganizował pierwszą międzyszkolną pracownię fizyczną w Warszawie przy ul. Jezuickiej 4. Kierował również działem sprawozdań pracowni fizycznej przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa.
Był członkiem Koła Matematyczno-Fizycznego w Warszawie, gdzie w 1913 wygłaszał wykłady. Był wykładowcą Towarzystwa Kursów Naukowych (TKN), a w roku akademickim 1916/17 dziekanem jego Wydziału Matematyczno-Fizycznego.
Współautor pracy Z dziejów rozwoju fizyki (1913), później wydanej jako Dzieje rozwoju fizyki (1931). W 1919 był współzałożycielem Towarzystwa Fizycznego, przekształconego w Polskie Towarzystwo Fizyczne, gdzie od 1920 działał w Zarządzie Głównym.
W latach 30. XX w. brał udział w reformie programów nauczania fizyki. Współtworzył podręczniki dla szkół średnich, zarówno we współpracy ze Stanisławem Malcem, jak i samodzielnie. Publikował artykuły i recenzje w czasopiśmie Fizyka i Chemia w Szkole.
Od 1915 był związany z Politechniką Warszawską, początkowo jako asystent, później adiunkt, a następnie docent. Wykładał m.in. fizykę doświadczalną, promieniowanie elektronowe, naukę o świetle. W 1921 powtórzył doświadczenie Carla Benedicksa dotyczące efektu termoelektrycznego.
W latach 1925–1926 prowadził badania w Międzynarodowym Instytucie Niskich Temperatur w Lejdzie (Holandia) we współpracy z prof. Willemem Hendrikiem Keesomem. Ich wspólne prace dotyczyły przenikalności elektrycznej ciekłego i stałego wodoru oraz tlenu. Na ich podstawie Werner uzyskał habilitację i veniam legendi w 1928 r.
Działalność w przemyśle
Był akcjonariuszem Towarzystwa Akcyjnego Fabryk Metalowych „Norblin, Bracia Buch i T. Werner”. Od 1914 zasiadał w Zarządzie spółki. Pełnił m.in. funkcje zastępcy dyrektorów i wiceprezesa Rady Zarządzającej. Po wojnie próbował reaktywować działalność zakładów, jednak został odsunięty po ich upaństwowieniu.
Odmówił podpisania volkslisty. Prowadził konspiracyjne nauczanie fizyki w Warszawie i Brwinowie. Był prezesem delegatury Rady Głównej Opiekuńczej w Brwinowie. Ukrywał osoby poszukiwane oraz preparat radowy należący do Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, który po wojnie zwrócił. W jego domu w Brwinowie schronienie znajdowali uchodźcy po upadku Powstania Warszawskiego.
Po II wojnie światowej
Wrócił do pracy na Politechnice Warszawskiej. W latach 1945–1947 prowadził wykłady z fizyki doświadczalnej na Wydziale Chemicznym. W 1948 uczelnia wnioskowała o przyznanie mu tytułu profesora.
Pośmiertnie wydano jego podręcznik Fizyka dla wszystkich w 4 tomach. Współpracował także z Polskim Radiem jako popularyzator nauki.
Rodzina
Zmarł 29 marca 1948 w Brwinowie. Spoczywa na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie, w grobie rodzinnym. Z pierwszego małżeństwa z Zofią Anielą Schuch miał czworo dzieci: Helenę (geografkę), Witolda (inżyniera rolnika), Stanisława (inżyniera i autora wspomnień pt. Korzenie) oraz Marię Zofię (bibliotekarkę). Z drugą żoną Jadwigą Zalewską, zoolożką, nie miał dzieci.